با اهالی كتاب و كلمه | انقلاب و دیپلماسی

نویسنده : محمد قبادی

كتاب حاضر، خاطرات و تحلیل‌های دكتر «سید محمد صدر» از تولد و خاندانش تا پاییز 1364 است كه در هفت فصل تدوین شده است. در فصل نخست، پیشینه خانوادگی، تحصیل در قم و تهران موردتوجه قرار گرفته است. فصل دوم ورود او به دانشگاه است كه در این دوره وی فعالانه به مباحث سیاسی و برخی فعالیت‌ها و جریانات جنبش دانشجویی پرداخته است. در فصل سوم وی از نحوه ارتباطش با سازمان مجاهدین خلق و از دو تجربه‌اش در همكاری با آن‌ها گفته است. در فصل چهارم به برخی از وقایع در دو سال آخر سلطنت پهلوی اشاره شده است. در سه فصل بعدی به وقایع روزهای پایانی عمر رژیم پهلوی، شهید «رجایی» و نخستین همكاری‌های شهید «صدر» با دولت پرداخته شده است.

كتاب “انقلاب و دیپلماسی در خاطرات سید محمد صدر” خاطرات و تحلیل های دكتر سیدمحمد صدر دیپلمات باسابقه ایرانی و مشاور ارشد محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، از تولد و خاندانش تا پاییز 1364 است كه در هفت فصل به قلم محمد قبادی تدوین گردیده است.

در فصل نخست، پیشینه خانوادگی، تحصیل در قم و تهران مورد توجه قرار گرفته است. این فصل از آن حیث كه به آیت‌الله سیدرضا صدر پرداخته و مدرسه علوی تهران را در نظر داشته، اهمیت دارد.

فصل دوم ورود او به دانشگاه است. در واقع سیدمحمد صدر در این دوره فعالانه به مباحث سیاسی و برخی فعالیتها و جریانات جنبش دانشجویی پرداخته است.

در فصل سوم او از نحوه ارتباطش با سازمان مجاهدین خلق و از دو تجربه‌اش در همكاری و ارتباط با دو چهره مورد توجه سازمان مجاهدین خلق سخن گفته است. یكی محمدحسین اكبری آهنگر و دیگری محمد حیاتی. مباحث مطرح شده در این فصل خواننده را با مواضع این دو نفر و در نتیجه مواضع سازمان مجاهدین خلق آشناتر می‌كند.

در فصل چهارم به برخی وقایع در دو سال آخر سلطنت پهلوی از جمله نماز عید فطر در تپه‌های قیطریه (‌1357)، راهپیمایی میلیونی در 13 شهریور همان سال و جمعه خونین 17 شهریور می‌پردازد. سیدمحمد صدر در این فصل اشاره‌ای نیز به دوره سربازی‌اش می‌كند.

فصل پنجم به وقایع روزهای پایانی عمر رژیم پهلوی بویژه رخدادهای میدان امام حسین در تهران، انتخاب مهندس بازرگان به عنوان نخست‌وزیر دولت موقت از سوی امام خمینی و وقایع پس از آن می‌پردازد.

شهید رجایی و نخستین همكاریهای صدر با دولت آن شهید سعید، محور گفت‌وگو در فصل ششم است. او در این فصل از نخستین تجربیاتش در نخست‌وزیری می‌گوید و اینكه چه شد، به همراه رجایی به وزارت امور خارجه رفت.

مفصل‌ترین گفت‌وگو در دوره‌ای است كه سیدمحمد صدر در كسوت یك دیپلمات قرار می‌گیرد و عهده‌دار مدیركلی دو قاره اروپا و امریكا می‌گردد. اهمیت كشورهای این دو قاره بر هیچ كس پوشیده نیست هرچند كه به گفته صدر، مناسبات دیپلماتیك در سالهای پس از پیروزی انقلاب با آن كشورها آنچنان گسترده نبوده باشد.

آنچه در این فصل مفصل (فصل هفتم) مطرح شده است تكیه بر ذهن پرسش‌شونده دارد و او بارها تأكید كرده كه امیدوار است روزی اسناد وزارت امور خارجه از طبقه‌بندیهای مرسوم این وزارتخانه‌ خارج شود و در تأیید و تكمیل سخنانش لب بگشایند.

بریده‌ای از كتاب انقلاب و دیپلماسی در خاطرات سیدمحمد صدر
ملاقات تمام شده بود... كه آقای اجرتون (همتای انگلیسی ام) رو به من گفت: «آقای صدر من می خواستم بدانم آیا شما نیز جزء دانشجویان مسلمان پیرو خط امام هستید یا خیر؟»... گفتم: «نه، من جزء آن دانشجویان نبودم ... اما جزء فارغ التحصیلان مسلمان پیرو خط امام بودم.» با شنیدن این حرف، اجرتون..به فكر فرو رفت كه این حرف من به چه معناست؟ در واقع من می خواستم به او بفهمانم كه از نطر فكری، من نیز پیرو خط امام هستم...»